گاماج جبهه آزادی ملی آذربایجان جنوبی
علی کدخدازاده، کارشناسان اجتماعی ایران در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار «آناتولی» ضمن تشریح وضعیت پناهجویان افغان در این کشور که از چند دهه پیش به دنبال جنگ و ناامنی به آن پناه برده‌اند، به فرایند سازگاری این پناهجویان با جامعه ایرانی پرداخته و از مشکلات متعدد آنها پرده برداشتند.
از نقطه نظر این کارشناسان، پناهجویان افغان در ایران نه تنها از امکانات ویژه ای شبیه آنچه کشورهای دیگر به پناهجویان ارائه می دهند، بهره مند نمی شوند، بلکه بسیاری از آنها حتی “هویت” ندارند و از این حیث با مشکلات عدیده ای مواجه می شوند. این در حالی است که با در نظر گرفتن تعداد این پناهجویان، مشکلات نیز بعد پیچیده‌تری پیدا می‌کند.
علی کدخدازاده، جامعه شناس ایرانی در گفت‌وگو با «آناتولی» در این رابطه تصریح کرد: مهاجران افغان به صورت کامل و قطعی با جامعه ایران سازگار نشده‌اند. ما به صورت کلی اشتراکات فرهنگی و زبانی با بخشی از مردم افغانستان داریم. اما این شامل همه مردم افغانستان نمی شود. بخش بزرگی از مردم افغانستان که به ایران آمده اند افرادی از طبقات فرودست و متوسط رو به پایین بوده و بنابراین تعداد قابل توجهی از آنها مجبور شدند سراغ کارهای غیر تخصصی بروند.
وی افزود: حضور و فعالیت در این کارها نتوانست روند اجتماعی شدن آنها در جامعه ایرانی را تسریع کند. به همین دلیل روند سازگاری آنها کند اتفاق افتاد. بخش قابل توجهی از مهاجران وارد حاشیه شهرها شدند و در تعدادی از شهرهای کوچک جامعه پذیری آنها با درنگ و تاخیر اتفاق افتاد، اما نسل دوم آنها بسیار جامعه پذیرتر شد.
کدخدازاده اظهار داشت: اتفاقی که افتاد این بود که از ایران گروه بزرگی مهاجرت کردند، مهاجران ایرانی متوجه شدند غریبه و دیگری بودن در جوامع دیگر چقدر سخت است و این موضوع کمک کرد میزان همدلی با مهاجران افغان بیشتر شود.
وی افزود: در نسل جوان امروز هم با توجه به دیدگاه‌های مدرنی که اخذ کرده، این حالت مدارا، احترام و کرامت انسانی قوی تر است. این موضوع باعث شده در طول این چند دهه میزان پذیرش مهاجران افغان در ایران به نسبت حداقل یک دهه اول که افغان‌ها به ایران می آمدند، بسیار بالا رود.
این جامعه شناس ایرانی درباره امکانات ارائه شده در این کشور به مهاجران و عدم برخورداری آنها از هویت مشخص، اظهار داشت: واقعیت این است که بخش بزرگی از مهاجران با ثبت قانونی نیامدند و بدون ثبت قانونی حضور دارند. این باعث می شود که مشکل پیدا کنند و حتی هویت خودشان نیز ثبت نشود چه برسد به فرزندانشان.
کدخدازاده ادامه داد: بیشتر این افراد از قشر فرودست و پایین از نظر اقتصادی و فرهنگی هستند که اصلا نه توجهی به ثبت قانونی هویتشان داشته اند و نه فرصت ثبت آن را داشتند. چون هویت خودشان ثبت قانونی نشده، بنابراین کودکانشان نیز از این حیث به مشکل برمی خورند.
وی درباره تبعات عدم ثبت قانونی هویت مهاجران گفت: الان بسیار بحث شده هم در وزارت کشور و مجلس و “ان جی او” که این کودکان ثبت قانونی شده و هویتشان مشخص شود مدرسه بروند و بیمه شوند. چون به صورت طبیعی هیچ کشوری علاقه ندارد که افرادی بدون هویت در آن حضور داشته باشد. پس به لحاظ امنیت ملی و هم به لحاظ تامین ضرورت های فرهنگی و اجتماعی دنبال آن هستند که تکلیف هویت آنها مشخص شود.
کدخدازاده در پاسخ به این سوال آناتولی که آیا امکاناتی که دولت ایران در اختیار پناهجویان افغان قرار داده کافی است؟ اظهار داشت: من تصور نمی کنم دولت امکانات ویژه‌ای در اختیار مهاجران قرار دهد. هنوز در بخش‌هایی از کشور در مدارس و مکان های عمومی نوعی مقاومت در برابر حضور کودکان مهاجران افغان وجود دارد. این کم شده و هنوز هست.
وی افزود: فکر نمی کنم دولت امکانات خاصی به آنها بدهد امکاناتی که خواهد داد اجازه کار و اقامت خواهد بود. این نکته را نیز باید در نظر داشت که جامعه ایران امروزه در شرایطی قرار دارد که میزان رفاه اجتماعی پایین آمده و تعداد افرادی که در دهک های پایین اقتصادی هستند زیاد است و گروه قابل توجهی از این مهاجران به دلیل اینکه مهارت و تخصص خاصی ندارند ناگزیر در همان طبقات پایین قرار گرفته و بسیاری از گرفتاری هایشان شبیه مشکلات مردم فرودست ایران است.
این جامعه شناس ایرانی درباره برخی رفتارهای ناخوشایند و نژادپرستانه ایرانی‌ها با پناهجویان افغان گفت: پناهجویان این فرصت را داشتند به کشورهای مختلف بروند مثلا در آلمان و فرانسه دیده ام که با مو مشکی‌ها چه برخوردی می شود. واقعیت این است که در همه جوامع تخلف و جرم و خشونت هست اما وقتی یک خارجی این کار را می کند به شدت برجسته می شود و افراد معمولی گمان می کنند همه خارجی ها اینگونه هستند و این غلط است.
کدخدازاده افزود: رفتارهای نژادپرستانه با مهاجران افغان در شهرهای بزرگ ایران به شدت کاهش پیدا کرده ولی هنوز هم هست. نکته دیگر این است که در غرب گروه قابل توجهی از آداب و فرهنگ آن را رعایت نمی کنند از رفتارهای ترافیکی گرفته تا رفتار با مردم. وقتی مهاجری در آتن و مونیخ در چارچوب آداب و فرهنگ آن کشور رفتار نمی کند جامعه هم از دست او ناراحت می شود.
ایران هیچ خدماتی به پناهجویان افغان ارائه نمی‌دهد
مصطفی اقلیما، جامعه شناس و رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران در ارزیابی همه جانبه از مشکلات پناهجویان افغان در ایران به موضوع کودکان بی شناسنامه خانواده های افغان که پدر یا مادر ایرانی دارند، اشاره کرد و اظهار داشت: ۵۰ هزار کودک بدون شناسنامه در ایران وجود دارد که از پدران افغان و مادران ایرانی متولد شده اند. هم پدر مسلمان است و هم مادر ولی تکلیف آنها مشخص نیست و دولت به آنها شناسنامه نمی دهد و همین مساله آغاز بسیاری از مشکلات برای این افراد است.
وی در ادامه عدم ارائه خدمات آموزشی و حق تحصیل به پناهجویان افغان را از جمله این مشکلات برشمرد و افزود: تا سه – چهار سال پیش پناهجویان افغان در
