گاماج جبهه آزادی ملی آذربایجان جنوبی
دکتر رضا براهنی، منتقد ادبی، شاعر و نویسنده سرشناس ترک آزربایجانی بامداد جمعه پنجم فروردین در سن ۸۶ سالگی در شهر تورنتو کانادا درگذشت.
اوکتای براهنی، فرزند دکتر براهنی خبر درگذشت او را در اینستاگرام اش منتشر کرد. در سال‌های اخیر گزارش‌هایی مبنی بر بیماری آلزایمر او منتشر شده بود. دکتر براهنی از نیمه دهه ۱۳۷۰ به کانادا مهاجرت کرد.
رضا براهنی در ۲۱ آذرماه ۱۳۱۴ در تبریز متولد شد، در ۲۲ سالگی از دانشگاه تبریز لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی گرفت، سپس به تورکیه رفت و پس از دریافت درجهٔ دکتری به ایران بازگشت. او از آبان ۱۳۴۳ با سمت استادیاری، در رشتهٔ زبان و ادبیات انگلیسی در دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران به تدریس مشغول شد و در اردیبهشت ۱۳۴۷ به سمت دانشیاری ارتقا یافت.
براهنی از اعضای هیات موسس کانون نویسندگان ایران بود که سابقه‌ای طولانی در مبارزه با سانسور داشت. بسیاری از آثار او هم در زمان پهلوی و هم در زمان جمهوری اسلامی مورد سانسور قرار گرفت و به گفته اوکتای براهنی، کتاب‌های دکتر براهنی برای سال‌ها نتوانسته بودند مجوز انتشار بگیرند.
دکتر براهنی دهها اثر ارزشمند به زبان فارسی نگاشت اما به دلیل دفاع از زبان و فرهنگ تورکی، مورد توهین و تحقیرها شدید تورک ستیزان پانفارس قرار گرفت.
براهنی از ثمره های «حکومت ملی آزربایجان» به رهبری پیشه وری در تبریز بود. او در سال ١٣٢۴ در زمان تشکیل حکومت ملی آزربایجان جنوبی، توفیق یافت که به زبان مادری اش «تورکی» در مدرسه درس بخواند. او در بسیاری از رمانهایش از حکومت ملی آزربایجان به نیکی یاد کرده و به جنایات پهلوی پس از سقوط حکومت ملی آزربایجان و اعدام دهها تن از فداییان آزربایجان اشاره کرده است.
او پیشتر در مصاحبه با صدای آمریکا درباره مبارزه حکومت پهلوی با زبان و فرهنگ تورکی پس از سقوط حکومت ملی آزربایجان جنوبی در ١٣٢۵، گفت:ـ زمانیکه در مدرسه یک روزنامه دیواری را به زبان تورکی نوشته بودم ناظم مدرسه مجبورم کرد همه نوشته های تورکی روزنامه دیواری را با زبانم بلیسم و پاک کنم و “من زبان مادری ام را قورت دادم!”»
او در مصاحبه دیگری درباره علت تورکی ننوشتن آثارش گفته بود: «رمان مستقلی به این دو زبان (تورکی و انگلیسی) ننوشته‌ام اما بخشهایی از رمان‌هایم را به زبان تورکی نوشته‌ام. نوشتن نثر تورکی مشکل‌تر از شعر تورکی است. به طور کلی نثر خیلی کار پیچیده‌ایست، خفقان در ایران ما را محکوم به یادگیری زبانهای دیگر بیش از یادگیری زبان مادری کرد. من به سرعت تمام به فارسی می‌نویسم، گرچه تورکی را به همان سرعت حرف می‌زنم که فارسی یا انگلیسی را، ولی به دلیل دور ماندن اجباری از قرائت تورکی نمی‌توانم به تورکی به سرعت بنویسم.»
رازهای سرزمین من، آواز کشتگان، آزاده خانم و نویسنده‌اش، الیاس در نیویورک، روزگار دوزخی آقای ایاز از مهمترین رمانهای دکتر براهنی است. او دهها شعر و نقد ادبی نیز نگاشته است.
