عشیره بارزانی از پیوستن مردمی از قبایل و تیرههای مختلف کرد به «شیخ بارزان» که یکی از شیوخ طریقت نقشبندیه ساکن در روستای بارزان ( منطقه ای نسبتا وسیع در شمال اربیل) بود، شکل گرفته است. شیوخ بارزان معتقد به طریقت نقشبندی بوده و بعضا با شیوخ نهری ( اجداد شیخ عبیدالله حمله کننده به اورمیه و شهرهای آذربایجان در دوره ناصرالدینشاه) رقابت هم داشتند ولی شیخ محمد پدر ملامصطفی چون از شیخ عبیدالله تبعیت کرد خلیفه او شد. پس از مرگ شیخ محمد یکی از پسرانش به نام شیخ احمد رهبری دینی و پسر دیگرش ملامصطفی رهبری سیاسی قبایل بارزان را بر عهده گرفت.
ملامصطفی برای کمک به حکومت قاضی محمد در سال ۱۳۲۴ شمسسی با سی و پنج هزار بارزانیبه آذربایجان آمده و جزو فرماندهان قشون قاضی محمد گشت. پس از سقوط و دستگیری قاضی محمد، ملامصطفی از دست ارتش شاه گریخته به عراق برگشت. یکسال بعد در سال ۱۳۲۶ با فشار ارتش عراق قوای بارزانی از طریق مرز خانا ( پیرانشهر امروزین) وارد کوهستانهای غرب آذربایجان شده و جنگ کنان خود را به رود ارس در پلدشت رسانده به شوروی پناهنده شدند.
بارزانیها ۱۱ سال در شوروی ماندند و جمعی از آنان به تحصیل و بقیه به کار پرداختند. پس از بازگشت ملامصطفی به عراق، دولت عراق بارزانی ها را در امور خودشان خودمختار کرده و سهم های سیاسی به آنها دادند. ولی بعدا میان دولت عراق و بارزانی ها اختلاف افتاد و به پیشنهاد عیسی پژمان از فرماندهان کرد کرمانشاهی ساواک کمک چهار ساله مالی- تسلیحاتی دولت ایران به بارزانی ها علیه دولت عراق شروع شد. تا امضای معاهده الجزایر بین شاه و معاون نخست وزیر عراق( صدام)، شاه از بارزانی ها علیه دولت عراق استفاده می کرد. وقتی شاه در مارس ۱۹۷۵ / اسفند ۱۳۵۴ موضوع قرارداد الجزایر را اعلام کرد «شاه میخواست نظر بارزانی را درخصوص این قرارداد بداند. وقتی شاه درخصوص ماهیت آن اطلاعرسانی کرد و حرفهایش را به پایان رساند منتظر پاسخ بارزانی بود. خلاصه پاسخ بارزانی این بود: ما مردمی تنها هستیم مادام شما از قرارداد الجزایر راضی هستید و منافع مردم ایران را تضمین میکند که آن کشور مادری ماست دیگر چیزی که ما بگوئیم وجود ندارد. ما ضد آن نیستیم. ما تحت فرمان شما هستیم. اگر به ما بگوئید زندگی کنید ما زندگی خواهیم کرد و اگر هم بگوئید بمیرید خواهیم مرد. ما با دلسوزی شما بودیم حالا نیز همراه شما هستیم. در آینده هم همین گونه خواهیم بود. امیدواریم که مرحمت شما نسبت به ما کم نشود. این صحبتهای ملامصطفی بود».
ملا مصطفی که به خاطر قطع کمکهای شاه، به شورش خود پایان داده و پناهنده ایران شد. ملامصطفی بارزانی در سال ۱۳۵۸ به علت بیماری سرطان در امریکا فوت کرد. جنازه وی به اشنویه آورده شد و چند روز بعد قبرش نبش قبر شده جنازه اش توسط رقبای سیاسیش ربوده شد. ۱۴ مهر ۱۳۷۲ استخوانهای باقیمانده جنازه های ملامصطفی بارزانی و پسر وی ادریس بارزانی پس از نبش قبر ازروستای خلج از توابع ارومیه به مریوان انتقال یافت تا به عراق منتقل شود.
پس از مرگ ملامصطفی جنگهای درون قبیله ای بارزانی را تا سرحد نابودی کشاند. بارزانی در جنگ ایران عراق علیه دولت صدام وارد جنگ شدند. مسعود بارزانی با مرگ برادرش ادریس بارزانی در بهمن ۱۳۶۵ در اورمیه، اداره امور سیاسی و مذاکرات خارجی بارزانی ها را به دست گرفت و توانست رهبری بارزانی ها را تصاحب کند. مسعود بارزانی موفق شد با برپا کردن شورش “راپه ین” در سال۱۹۹۱ میلادی و دقیقا پس از جنگ کویت و عراق و در زمان برقراری وضعیت ممنوعیت پرواز عراق به بالای خط ۳۶ درجه توسط نیروهای ائتلاف، کنترل شمال عراق را بدست آورده و دولت اقلیم کردستان عراق را تاسیس کند. این حکومت اقلیمی در سال ۲۰۰۵ توسط دولت عراق به رسمیت شناخته شد. پسر ادریس بارزانی به نام نچیروان که برادرزاده و داماد مسعود می باشد نخست وزیر اقلیم کردستان عراق و پسر مسعود به نام مسرور بارزانی رئیس اداره اطلاعات اقلیم می باشد.هوشیار زیباری وزیر خارجه و معاون نخست وزیر اسبق عراق دایی مسعود بارزانی است. وی به اتهام فساد اقتصادی نتوانست وارد انتخابات ریاست جمهوری عراق بشود.
ادهم بارزانی، عضو سابق رهبری حزب دموکرات کردستان عراق که اخیرا ویدیوی حضور وی در اورمیه موجی از نگرانی در میان اهالی اورمیه برانگیخت رهبر حزب « حزب اله انقلابی کرد» یک گروه منشعب از حزب الله کرد عراق و شورای عالی انقلاب اسلامی عراق است. وی از مخالفین پسر عمویش مسعود بارزانی هم می باشد و گفته می شود خانه و املاکش تحت کنترل شدید اطلاعات اقلیم می باشد.
دکتر توحید ملک زاده