محمد خاتمی، رئیسجمهوری سابق ایران، گفته است که مطلوبترین شیوه حکومت مردمی، اداره فدرالی است اما از نظر قانون اساسی، ایران نمیتواند فدراتیو باشد.
به گزارش اقتصادنیوز، خاتمی، در نشست اعضای شورای شهر، با اشاره به راه اندازی شوراها در دولت اصلاحات گفت: «شوراها را به عنوان سمبل جامعه مدنی راهاندازی کردیم که مورد استقبال فراوان قرار گرفت و این استقبال نشان دهنده سیر جامعه ما به سوی مردمسالاری بود».
او از اعضای این شورا خواست گزارش عملکرد خود را مرتب به اطلاع مردم برسانند و پاسخ پرسشها و انتقادها را بدهند و در مواردی که انتقاد وارد است، بپذیرند و با مردم گفت و گو کنند.
خاتمی افزود: شاید در حال حاضر از نظر سیاسی مناسب نباشد اما مطلوبترین شیوه حکومت مردمی، اداره فدرالی است که آن زمان در وزارت کشور ۱۰ منطقه هم مشخص کردیم اما از نظر قانون اساسی نمیتوانیم فدراتیو باشیم.
خاتمی ذهنیتی که تصور میکند شورا اختیارات بعضی بخشها را محدود میکند، باعث به نتیجه نرسیدن قانون شوراها اعلام کرد.
بحث برقراری نظام فدارل در ایران طی سالهای اخیر به اوج خود رسیده است. بسیاری از احزاب سیاسی وابسته به مليتهاى غير فارس مسئله برقرارى نظامى فدرال براى ايران آينده را به بحث و گفتگو گذاشتهاند. طرفداران فدرالیسم میگویند برقراری یک نظام فدرال غیر متمرکز حقوق قومیتها را از طریق مشارکت در ساختار سیاسی کشور حفظ، توزیع عادلانه امکانات را تضمین، از بازسازی نظامهای دیکتاتوری که همیشه مرکزگرایی یکی از عوامل عمده بوجود آمدن آنها بوده، جلوگیری میکند. طرفداران این نوع نظام در ایران فاکتهای عملی از موفقیت این نوع نظام را برای مخالفان خود ارائه میدهند. اغلب احزاب ملیتها به این نوع نظام باور دارند و سالهاست برای توضیح آن برای اپوزیسیون سراسری ایران تلاش میکنند.
اما مخالفان نظام یا دولت فدرال میگویند با توجه به تنوع قومی و دینی در ایران این نوع نظام سیاسی زمینهای برای مطالباتی از قبیل حق تعیین سرنوشت و در نهایت به تجزیه ایران منتهی میشود. از نظر فدرالیستها، قشر نگران از تجزیه ایران به دلیل فدرالیسم اما دلیلی یا فاکت عملی برای نگرانی خود ارائه نمیدهد چون تنوع قومی در هند و در خیلی از کشورهای فدرال مانند سوئیس و آمریکا وجود دارد اما باعث تجزیه این کشورها نشد.